De rijke geschiedenis
van Wilbertoord

Home

Het ontstaan van Wilbertoord

De Princepeel

In 1864 verkocht de Staat de rest van de Princepeel, met een oppervlakte van ongeveer 570 ha., aan A van Hoytema en A. Nering- Bögel. Deze laatste heeft huize de Princepeel gebouwd, welk in 1871 gereed was. Een oppervlakte van ongeveer 50 ha. was bedekt met een dunne veenlaag en werd daarom als eerste ontgonnen.

Het laagje veen werd met zand vermengd, en daarop werden gewassen geteeld. Er werden rundvee en schapen op de grond gehouden om de grond in goede conditie te krijgen. Ook werd er damcultuur toegepast, een systeem waarmee in Duitsland, goede resultaten waren behaald. Men legde het veen op dijken of dammen van 25 meter breed met daartussen sloten voor de afvoer van het water. 

Het zand uit de sloten werd op het veen gebracht en werd ingezaaid met een gewas, zodat de bruikbaarheid van de grond langzaam verbeterde. In 1871 werd de provinciale grindweg Uden-Mill-Oeffelt aangelegd. In de zomer van 1874 is 104 ha. grond, vanwege een te dunne veenlaag, met een in Duitsland gehuurde stoomploeg bewerkt. Het veen werd tot een diepte van 50 à 60 cm ondergewerkt. In 1879 heeft Dominicus van Ophoven de ontginning van Van Hoytema-en Nering-Bögel overgenomen. Dominicus van Ophoven was de bekendste grondontginner van Nederland en was een van de eersten die kunstmest gebruikte. Ook was Van Ophoven, samen met Pater van den Elzen, oprichter van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond. Van Ophoven was voorzitter van 1896 -1903. Hij was ook medeoprichter van Leen- en Spaarbank Mill, de latere Boerenleenbank.

Geografie

Over de voorgeschiedenis van Wilbertoord kan men via oude stafkaarten veel terug vinden over het verleden van de streek waar Wilbertoord ligt.

De Peelhorst is een verhoging in het landschap. Zo ligt Wilbertoord enkele meters hoger dan Sint Hubert en Wanroij. Op de Peelhorst zijn in vroegere tijden poelen ontstaan waarin de zomer en winter water te vinden was. De poelen lagen op de Amanspeel tussen de huidige Princepeel en Noordstraat, bij de Tipweg richting Sint Hubert en bij het MOB complex.
De allereerste bewoners waren nomaden. Deze mensen leefden van alles wat de natuur hen te bieden had. Om te overleven hadden ze water nodig en dat was in de poelen voorradig. Door de hoge ligging van de Peelhorst werden de bewoners niet verrast door opkomend water vanuit de Maas en overige watergangen. Bij de bouw van het MOB complex aan de Boompjesweg in 1956 zijn er restanten van een oude weg aangetroffen van Wanroij naar Uden. Tevens zijn er restanten aangetroffen van nederzettingen en van een grafveld. Volgens deze gegevens zouden er in de vroege Middeleeuwen al landbouwers in dit gebied gewoond hebben.

Het hele Peelgebied van het dorp  Zeeland tot Kessel in Limburg, heeft een totale oppervlakte van ongeveer 160.000 ha. In en rond Wilbertoord liggen aan de rand van het Peelgebied kleinere,, Peelen’’.

Doordat deze gebieden aan de rand van het Peelgebied liggen, was het logisch dat de mensen uit omliggende dorpen hiervan gebruik maakten om turf en plaggen te steken. De turf diende als brandstof voor de kachel, plaggen bestonden uit het bovenste gedeelte van de turf en heide. Deze plaggen werden gebruikt voor het maken van eenvoudige onderkomens, de zogenaamde plaggen hutten. Tevens werden deze plaggen gebruikt voor strooisel in de potstal voor koeien.

De Staartjespeel, ligt ten westen van het huidige Wilbertoord. De oude weg van Wanroij naar Uden liep door deze Peel.  Boerderij,, ’t Startje’’, waar ook de familie van de Ligt heeft gewoond, was toen een soort café-/herberg, welke fungeerde als stopplaats.

De Amanspeel, omvat een strook grond, welke is gelegen ten zuiden van de Princepeel. De naam ,,Amans’’ is afgeleid van ,, ambtsman’’.  Wat de precieze functie van de ambtsman was, is niet bekend. Verschillende gemeenten stelden een gedeelte van die Peel ter beschikking van hun ambtsman, om er turf te steken voor eigen gebruik.

De Barendonksepeel, is een strook grond, gelegen langs de Noordzijde van de Noordstraat, omstreeks 1400 door de Heren van Cuijk ter beschikking gesteld aan de gemeente Beers, samen met het gehucht Barendonk. Op deze strook grond is de eerste bebouwing van omstreeks 1835 te vinden, vermoedelijk de eerste bebouwing van wat nu Wilbertoord is.

De Zaanpeel en de Munnikenpeel liggen ten zuiden van de Noorstraat. Van de Zaanpeel is vrijwel niets bekend, de Munnikenpeel is in gebruik geweest bij de paters van Sint Agatha . De naam ,,monniken’’zoals de paters werden genoemd, is waarschijnlijk verbasterd tot,, munniken’’.

De Katwijksepeel, gelegen ten zuiden van de Volkelseweg. Van deze Peel zelf is niet veel bekend. De huidige straatnaam,, Katwijksebaan’’ is er van afgeleid.

Vereniging Wilbertoord

Hierbij hebben wij de eer u te berichten dat op 19 Juni 1945 in tegenwoordigheid en met daadwerkelijk medeleven en steun van den zeereerwaarde Heer Pastoor der parochie Mill en van den edelachtbare Heer Burgemeester, en van den weledele Heer Gemeente secretaris uwer gemeente alhier werd opgericht de R.K. vereniging peeldorp Wilbertoord. Dit is de aanhef van de brief die naar het gemeentebestuur van Mill werd verstuurd naar aanleiding van het oprichten van vereniging peeldorp Wilbertoord. Het woord peeldorp werd na verloop van tijd weggelaten.

Op initiatief van enkele personen werd op 19 juni 1945 in café Deckers, naderhand café
d’n Hoefslag , de grondslag gelegd van de Vereniging Wilbertoord, voorheen genoemd R.K. Vereniging Peeldorp Wilbertoord Mill. Het doel was het oprichten van een vereniging, die alle gemeenschappelijke belangen, zowel stoffelijk als geestelijk, van de bewoners van deze streek zal behartigen, zo staat vermeld in de verslagen uit die tijd.

De heer De Bekker, in die tijd gemeentesecretaris van Mill c.a., naderhand burgemeester van Gemert, wist op heldere en duidelijke wijze aan te tonen, de wenselijkheid, de noodzakelijkheid en onmisbaarheid van zulk een vereniging, en het grote nut dat deze streek daarvan zal kunnen hebben.

Het voorlopige bestuur bestond uit: Coos Linders voorzitter, Martien Vloet secretaris en Martien van Daal. Het aantal leden bij de oprichting bestond uit 19 gezinshoofden. Een maand na de oprichtingsvergadering werd de volgende vergadering gehouden. Hierna was het bestuur compleet en bestond uit Coos Linders voorzitter, Nol van den Bungelaar waarnemend voorzitter, Martien Vloet secretaris, Martien van Daal penning-meester, Jan van Grinsven lid en pastoor Rath, Geestelijk adviseur.

De tijdlijn van Wilbertoord

Bij 1928
Aug 28, 23

De basisschool.

De behoefte om een basisschool te bouwen in de Millse Peel en de Sint Hubertse heide bestond al lang. Na de eerste Wereldoorlog ontstonden de eerste besprekingen over het bouwen van een basisschool. Op 28 augustus 1923 werd een raadsbesluit genomen om in de Peel een school te bouwen.

In 1925 ondertekenen 51 mensen een verzoek om de bouw van een lagere school te bespoedigen. Na jaren van getouwtrek op welke plek de school zou worden gebouwd, werd er uiteindelijk grond aangekocht van de familie Reijnen uit Wanroij waarop de school gebouwd zou worden.

In 1927 werd de bouw van de school en het schoolmeesters huis aanbesteed.

De bouw werd gegund aan J.F. Louwers uit Uden.

Op 1 februari 1928 wordt de school geopend.

Aug 28, 23
bij 1939-1945 (2)
Aug 28, 39

Mobilisatie en oorlog in de Peel.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog kon Nederland neutraal blijven, maar in de jaren 30 nam de spanning toe. Er waren in Nederland veel natuurlijke barrières, hierdoor was een makkelijke doortocht niet mogelijk. In de Peel waren er veel moerassen en vennen. Daarom is in de jaren 30 een kanaal gegraven vanaf de Belgische grens naar de Maas bij Grave. Dit kanaal is geheel met de mensenhanden gegraven en werd Defensiekanaal genoemd.

Op 28 augustus 1939 werd de algehele mobilisatie afgekondigd. Op diverse plaatsen werden legeronderdelen geplaatst, zo ook in de Princepeel.
Het werd een onderdeel van het tweede bataljon 13e RI gelegerd in de Boshoeve. Het  werd een thuis voor de ingekwartierde soldaten, afkomstig uit alle delen van Nederland, dit blijkt uit de volgende tekst, die op een muur van hun verblijf was aangebracht:

Wij mannen van de Princepeel
Wij krijgen een bescheiden deel
Al wat hier kwam dat maakten wij
Eenieder droeg zijn steentje bij
Dit lustverblijf, U raadt het al
Was vroeger slechts een zwijnenstal
En nu is het ons aller huis
Voor iedereen een tweede thuis

In de nacht van 9 op 10 mei is de oorlog begonnen. Een Duitse pantsertrein gevolgd door een troepentrein werd op de spoorlijn Gennep-Uden ter hoogte van Mill op de terugweg naar Duitsland tot ontsporing gebracht. De bewoners van Mill en de Millse Peel in de omgeving van de huidige Katwijksebaan, werd geadviseerd te evacueren.

De oorlogshandelingen hebben twee dagen geduurd. In het gebied dat later Wilbertoord werd is niet veel schade aangericht. Dit betekende overigens niet dat het in dit gebied altijd rustig is geweest.

Aug 28, 39
bij 1945-1950
Jun 16, 47

De ontwikkelingen na de oorlog.

Ons dorpje in de Peel werd Wilbertoord. Het nieuwe dorp telde toen ongeveer 450 inwoners. De meeste gezinnen woonden in eenvoudige boerderijtjes. Er was inmiddels een kerkje, school en café, evenals een smid, molenaar, kruidenier en een pakhuis van de Boerenbond.

Diverse verenigingen werden opgericht met activiteiten op het gebied van sport en spel tot toneel en zang.

Tegenover de school werd een voetbalveld aangelegd. Tevens kwam er in deze periode elektriciteit. De eerste telefoonaansluiting kwam bij café Deckers.

Jun 16, 47
bij 1950-1960
Apr 11, 58

Wilbertoord groeit verder door en wordt een zelfstandig parochie.

In deze tijd waren over het algemeen de gezinnen groot, er was weinig werk en weinig mogelijkheden om de kost te verdienen. Enkele gezinnen vertrokken naar Canada, hopende op een betere toekomst.

In 1958 werd Wilbertoord een rectoraat met als eerste rector J. Belt. De mensen hoefden toen niet meer naar de kerk van Mill, voor doop, huwelijk of begrafenis.

Ook kwam er een eigen begraafplaats en was er in 1959 de eerste kermis, er werd een kleuterschool gebouwd, er kwam een sportvereniging voor dames, een EHBO vereniging werd opgericht, straatverlichting en waterleiding werden aangelegd en kwam  een vuilnis ophaaldienst. Tevens komt de woningbouw op gang.

Toon Meulepas, een boerenzoon, wordt priester gewijd en doet in zijn geboortedorp zijn eerste heilige Mis.

Er komt in het dorp een 50km-zone en er worden plaatsnaamborden en wegbewijzeringen geplaatst.

Apr 11, 58
foto5
Mar 7, 60

De ontwikkelingen in de jaren zestig.

In deze periode begint het dorp te groeien. De school wordt uitgebreid met een gymzaal en toneel, bij café Deckers wordt een zaaltje aangebouwd, café Couwenberg wordt gebouwd met cafetaria en later een zaal.

Er komen een zuivelwinkel, een kledingwinkel en een tankstation, de Boerenleenbank wordt gevestigd in het pand Wethouder-Lindersstraat 76. De verplichte winkelsluiting op zondag en dinsdagmiddag wordt ingevoerd.

De naam Peelschoolweg wordt gewijzigd in Wethouder Lindersstraat, Scheidingsweg en Staartje krijgen de naam Noordstraat.

Jeugd tamboerskorps Topido wordt opgericht evenals een biljartvereniging, carnavalsvereniging en bond van ouderen. Getrouwde vrouwen mogen lid worden van toneelvereniging Internos

De nieuwe kerk wordt gebouwd en ingewijd en het Sint Jozefplein wordt aangelegd, naderhand wordt het plein gecompleteerd met een kiosk .

Het voetbalveld verhuisd naar de Schurft en er worden nieuwe velden aangelegd met kleedlokaal en kantine.

Later werden gemeenschapshuis De Wilg en sporthal De Turf gebouwd, naderhand is er een tennisbaan aangelegd, compleet met clubhuis. 

De inwonertal van Wilbertoord is inmiddels gegroeid tot ca. 1.100.

Mar 7, 60